Verduurzamen in de keten: hoe doe je dat?

De top van een spoorbeheerder spreekt de ambitie uit om de ecologische footprint van het bedrijf te verkleinen door slimmer onderhoud te gaan plegen. Op die manier gaat de railinfrastructuur langer mee. Maar omdat de afdeling Inkoop bij aanbestedingen nog altijd met name naar de laagste prijs kijkt, levert de aannemer goedkopere, conventionele wissels aan; kwalitatief in orde, maar niet per se onderhoudsarm. Daardoor komt de strategische ambitie om de uitstoot te verminderen, verder in het gedrang.

Veel bedrijven zijn wel degelijk van goede wil als het gaat om verduurzaming, merkt veranderexpert Jasper de Haan van Highberg. 'Klanten én medewerkers vragen er in toenemende mate om. En de wet dwingt bedrijven ook gewoon steeds verder tot verduurzaming.'

Toch lopen veel duurzaamheidsambities volgens De Haan uiteindelijk echter stuk op het bestaande systeem. 'Inkoopafdelingen kijken toch nog vaak primair naar de prijs. Maar ook aan de kant van de aannemer of leverancier is er geen prikkel om onderhoudsarme, duurzamere en vaak ook duurdere producten te leveren. De variabele kosten voor het onderhoud liggen immers niet bij hen. Aannemers en leveranciers worden zo verleid of gedwongen om de prijs zo laag mogelijk te houden.'

De Haan geeft een ander voorbeeld van een grote projectontwikkelaar. ‘De kosten voor het onderhoud komen uiteindelijk bij de gebouweigenaar of huurder te liggen. De projectontwikkelaar zal daarom geen prikkel voelen om een pand te voorzien van duurzame, onderhoudsarme lampen.’

‘Een partnership op basis van een gedeelde duurzaamheidsambitie en gedeelde belangen, zou onder de streep duurzame winst voor het klimaat én voor de partners kunnen opleveren. Maar het huidige systeem, met contracten en aanbestedingen, houdt zo’n andere manier van samenwerken nu nog tegen.’

Veel bedrijven zitten volgens De Haan nog gevangen in de klassieke klant-leverancier-relatie. ‘En dat is zonde, want de meeste bedrijven willen echt wel aan de slag met duurzaamheid. Idealiter groei je toe naar een situatie waarin partijen samenwerken vanuit een gedeeld belang. Waarin losse initiatieven worden samengebracht in één gezamenlijke route, op basis van samen leren en co-creatie. En waarin je samen toewerkt naar een lonkend perspectief, in plaats van dat je alleen maar bezig bent met het blussen van brandjes.’

Dat klinkt op papier prachtig, maar daar komen is in de praktijk een flinke opgave, erkent De Haan. ‘Om ketenkracht los te maken, is het belangrijk dat je op meerdere niveaus tegelijk werkt aan de onderlinge samenwerking. Om de samenwerking van de grond krijgen, zul je werk moeten maken van verbindend leiderschap en actief moeten werken aan vertrouwen.’

‘Daarnaast is het belangrijk om gedeelde belangen en ambities te formuleren, die waarde bieden voor alle partijen. Ten slotte is het belangrijk om afspraken te maken over de organisatie en om goede procesafspraken te maken. Hoe is de rolverdeling, wie voert de regie, wie betaalt?’

De meeste bedrijven willen wel verduurzamen, maar het systeem beloont hen daar nu nog niet voor, benadrukt De Haan nogmaals. ‘Een externe procesbegeleider is daarom onontbeerlijk. Juist omdat het systeem nog altijd draait om het scoren van individuele opdrachten, kun je eigenlijk niet zonder een tussenpartij die alle belangen op tafel probeert te krijgen en die het probleem centraal stelt.’

‘Bovendien gaat het in de communicatie vaak mis omdat de betrokken partijen simpelweg verschillende bedrijfsculturen hebben. Een externe partij kan de ketenpartners helpen om elkaar te leren begrijpen, als de lijm die alles bij elkaar houdt.’

Een aantal gezamenlijke sessies of een gezamenlijke heidag kan volgens De Haan een eerste stap zijn richting hechtere ketensamenwerking. ‘Zeker in de bouwwereld is vertrouwen lang niet altijd vanzelfsprekend. Denk maar aan de bouwfraude aan het begin van deze eeuw, waarbij aannemers onderling prijsafspraken maakten. Des te belangrijker dus dat je begint met het formuleren van gezamenlijke ambities en met elkaar leren kennen.’

‘Vervolgens is het belangrijk dat je gaat kijken naar mogelijke bottlenecks. Kun je wellicht samen een oplossing vinden of zijn deze bottlenecks écht belemmerend? Ook hier is het weer raadzaam om een onafhankelijke, boven de partijen zwevende procesfacilitator aan te stellen. Zo’n intermediair kan meedenken over het wegnemen van de belemmeringen die samenwerking in de weg staan, vanuit een neutrale positie.’

Zijn belemmeringen zoveel mogelijk weggenomen? En is er sprake van een gezamenlijke duurzaamheidsambitie? Ga dan vooral aan de slag, vervolgt De Haan. ‘Zoals bij elke verandering zul je aanvankelijk stuiten op scepsis en weerstand. Zet daarom een kleinschalige duurzaamheidspilot op en toon maar gewoon aan dat het werkt. Omarm het experiment! Gezamenlijk succes maakt vervolgens de weg vrij voor verdere uitbouw van het partnership.’

Als ketenpartner zul je bereid moeten zijn om geld en mensen te investeren in een gezamenlijke aanpak, benadrukt De Haan. ‘Juist daarom is het belangrijk om klein te beginnen.’

‘Bij bewezen succes kun je vervolgens opschalen. Bijvoorbeeld door met alle ketenpartners een aparte onderneming op te zetten, of door de ontwikkelde samenwerking te incorporeren in de lijn.’

‘Vaak komen bij nauwere samenwerking ook andere KPI’s om de hoek kijken. Als je gewend bent om te sturen op teamprestaties, is het belangrijk om meer nadruk te gaan leggen op ketenprestaties.’

Om de kans op slagen veel groter te maken, is het belangrijk om te werken op basis van gelijkwaardigheid, benadrukt De Haan ten slotte. ‘Duurzaamheid is nou bij uitstek zo’n thema dat je alleen maar in de keten kunt oplossen, simpelweg omdat het de hele keten raakt. Veranderen bínnen een organisatie is al een flinke uitdaging, laat staan veranderen met meerdere organisaties tegelijk. Des te belangrijker om de ketensamenwerking, vanuit een gedeeld belang, gestructureerd aan te pakken. Want alleen dan komt verduurzaming écht binnen bereik.’

De inzichten in dit artikel helpen je bij het vormgeven van een ketenpartnership gericht op verduurzaming. Verduurzamen binnen de keten is one hell of a job. Het formuleren van gezamenlijke ambities en belangen, goede procesafspraken en kleinschalig experiment zijn cruciaal om verduurzaming écht van de grond te krijgen.

Meer weten of verder sparren?
Neem contact met mij op!