25/10/2021
inspiratie

De toekomst van leren begint met loslaten

Dat de wereld complex in elkaar steekt, beseffen we eigenlijk nog niet zo lang. En sinds we dat beseffen, is binnen bedrijven en onderwijsinstellingen het antwoord vooral om die complexiteit te versimpelen en controleren. Dat is precies het verkeerde antwoord volgens prof. dr. Walter Baets, Chief Learning Officer van Eindhoven Engine. Hij pleit voor het omarmen van onzekerheid. 

Een complex systeem zoals de aandelenmarkt of het weer kent een nauwelijks te voorspellen dynamiek en verandert voortdurend door factoren die op elkaar reageren. Volgens Baets moeten we dit vooral niet verwarren met een gecompliceerd systeem. In tegenstelling tot complexe systemen kun je gecompliceerde systemen namelijk wél oplossen met algoritmen. Neem het ophalen van vuilnis in een stad als Rotterdam: zo’n vraagstuk laat zich vangen in regels en structuren en is daarmee op te lossen met wiskundige formules en kunstmatige intelligentie. Complexe systemen vragen om een andere aanpak.

Spreekwoordelijke speelpleinen

Zo’n 25 geleden was onze wereld al complex, maar leek die beter te voorspellen. Pas de laatste decennia is de complexiteit beter zichtbaar door de enorme volatiliteit van vraagstukken en ontwikkelingen zoals klimaat, immigratie en de exponentiële groei van data. Nog steeds bestaat de neiging die turbulentie te controleren in structuren. Maar die geven een valse zekerheid: complexe systemen laten zich niet in regels dwingen. Je kunt bijvoorbeeld de kwaliteit van onderwijs niet garanderen met een fixatie op regels en einddoelen. De drang tot controleren beperkt de mogelijkheid om te leren, meent Baets. Wie onderwijs wil vernieuwen en verbeteren, moet volgens hem buiten de universiteiten en hogescholen spreekwoordelijke speelpleinen aanleggen, waar juist minder regels gelden. Waar iedereen speelt volgens de principes van een complex adaptief systeem.

Leren organiseren als op een rotonde

Als voorbeeld van zo’n complex adaptief systeem noemt Baets de rotonde. Die is veel efficiënter dan een systeem met stoplichten. Het succes van een rotonde bestaat uit vier principes. Ten eerste intelligente, interacterende, autonome deelnemers: in dit geval de chauffeurs. Ten tweede een gedefinieerd speelveld: bij een rotonde bestaat die uit een cirkel met vier armen. Ten derde een duidelijk gemeenschappelijk doel: veilig aan de overkant raken. En tenslotte een minimaal aantal regels: wie op de rotonde rijdt, heeft voorrang. Wie voor de rotonde staat, verleent voorrang. Met deze principes werkt het systeem adaptief. Of er nu veel of weinig verkeer is, je hoeft maar een minimale tijd te wachten.

De complexiteit omarmen

Willen bedrijven of onderwijsinstellingen echt lerende organisaties worden, dan doen ze er goed aan om het vereenvoudigen door te structureren en formaliseren los te laten. En door zich in plaats daarvan te verdiepen de vier principes van een complex adaptief systeem: zelfstandige mensen die samenwerken, die helder hebben aan welk spel ze deelnemen, voor wie het gemeenschappelijke doel duidelijk is en die weten welke minimale spelregels moeten gelden. Daarna is het de kunst om de controle los te laten en daarmee de complexiteit te omarmen.

Het pad al wandelend aanleggen

Juist het accepteren van de onzekerheden geeft ruimte voor verbetering. De wereld steekt niet logisch en lineair in elkaar, benadrukt Baets. Om de wereld beter te begrijpen en er wat aan bij te dragen, moeten organisaties en onderwijsinstellingen hun pad niet eerst uitstippelen, maar al wandelend aanleggen. Leren begint volgens Baets niet bij controleren, maar bij het durven loslaten van die controle. Pas dan krijg je een antwoord op de vraag welke impact je organisatie op onze complexe wereld heeft.

Luister voor het hele verhaal onze podcast over de toekomst van leren met Walter Baets, waarop dit blog is gebaseerd. Dit is de tweede aflevering van een serie HofP Podcasts over de Future of Work. Ik ga hierbij in gesprek met experts en managers over hoe werk en organisaties er nu en in de toekomst uit kunnen zien. 

House of Performance
House of Performance
[email protected]

Over de auteur

Wij zorgen dat mensen, teams en organisaties kunnen excelleren. Binnen Nederland en ook daarbuiten doen wij dat door ze te adviseren en ondersteunen waar dat kan en te confronteren waar het moet.

House of Performance
[email protected]

Jouw
transformatie­partner in...

Niet gevonden wat je zocht? Misschien is dit wat voor jou:

Wil jij ook samen impact maken?

Plan een belafspraak in met onze consultants om vrijblijvend te sparren.

LinkedIn
Share
WhatsApp